Risale-i Nur'un Penceresinden insan

Risale-i Nur'un Penceresinden : INSAN

"Ey kendini insan bilen insan!
Kendini oku!

Yoksa hayvan ve camid hukmunde

insan olmak ihtimali var!"

Kainat icinde en seckin varlik insandir. Insan, cismen kucukse de, manen kainattan daha buyuktur.

"Insan nedir? Mahiyeti nedir? Vazifesi nedir?" seklindeki sorular, tarih boyunca dusunen beyinleri mesgul etmistir. Insanligin felsefe ve dusunce tarihi, bu sorularin cevaplarini arayis tarihidir. Kimi, insani ekonomik bir varlik olarak gormus; kimi, onu hayvanin hemen bir ust mertebesinde zannetmis; kimi, onu sadece madde yiginindan ibaret bir varlik olarak degerlendirmistir.

Kur'an-in bize bildirdigine gore, ilk insan Hz. Adem'dir.

Hz. Adem,

• Butun enbiyanin pederi

• Divan-i nubuvvetin fatihasidir. Yani, bu ilk insanla beraber peygamberlik muessesesi de baslamistir. Ilk insan, ayni zamanda ilk peygamberdir. Bu yonuyle, butun peygamberlerin pederi durumundadir.

Hz. Adem'in yeryuzunde halife olusuna alameti "talim-i esma"dir. Yani, Allah Ona esyanin isimlerini, sirlarini ogretmistir.

Talim-i esma,

• Hz. Adem'in dava-yi hilafet-i kubrada mu'cize-i kubrasi yani yeryuzune hilafeti icin en buyuk mu'cizesidir. Hz. Adem'e talim edilen isimler, insanliga sunulan butun ilim ve fenleri icine alir.

Insan, cesed ve ruhtan mutesekkildir.

Cesed,
• Insanin hanesi ve yuvasidir. Insanin cesedi, en antika san'atlarla suslenmis, en kiymettar aletlerle donatilmistir. Bunlardan bir kismina, ileriki satirlarda temas edilecektir.

Ruh ise,

• Hayatin zati

• Hayatin latif ve sabit cevheri

• Hayatin kaynagi,

• Hayatin maddesi,

• Zihayat, zisuur, nurani, vucud-u harici giydirilmis, cami', hakikattar, kulliyet kesb etmeye mustaid bir kanun-u emridir.

Yani, ruh suurlu, nurani, mustakil bir varliga sahip, muazzam kapasiteli, hakikatli, kulliyet kazanmaya kabiliyetli bir varlik olup, Cenabi Hakk'in "ol" emriyle yaratilmistir.

Mahiyet itibariyle insan,

• Su kainat agacinin en son ve en cemiyetli meyvesi

• Hakikati Muhammediye cihetiyle asil cekirdegi

• Kainat Kur'aninin en buyuk ayeti

• Ism-i azami tasiyan ayetel-kursisi

• Kainat sarayinin en mukerrem/serefli misafiri

• O saraydaki canlilarda tasarrufa yetkili en faal memuru

• Kainat sehrinin zemin mahallesinin bahcesinde ve tarlasinda, varidat ve sarfiyatina ve zer ve ekilmesine nezarete memur ve yuzer fenler ve binler san'atlarla techiz edilmis en gurultulu ve sorumlu naziri

• Kainat ulkesinin arz memleketinde, ezel ve ebed Padisahinin gayet dikkat altinda bir mufettisi, bir nevi arzin halifesi

• Cuz'i ve kulli hareketleri kaydedilen bir mutasarrifi

• Gok-yer ve daglarin kaldirmasindan cekindikleri en buyuk emanetin yuklenicisi

• Cok genis bir ubudiyetle mukellef bir abd-i kulli

• Kainat Sultaninin ism-i azamina mazhar ve butun esmasina en cami' bir aynasi

• Konusmalarina en anlayisli has bir muhatabi

• Kainatin canlilari icinde en ziyade ihtiyaclisi

• Hadsiz fakriyla ve acziyle beraber, hadsiz maksadlari ve arzulari ve nihayetsiz dusmanlari ve onu inciten zararli seyleri bulunan bir bicare zihayati

• Istidatca en zengini ve hayat lezzeti cihetinde en aci cekeni

• Ebediyete en fazla ihtiyac hisseden, muhtac olan ve buna en layik olani

• Allahin cok harika bir kudret mu'cizesi

• Bir yaratilis mucizesi

• Kainat agacinin

- en cami'

- en nazik

- en nazenin

- en nazdar

- en niyazdar bir meyvesi

• Rububiyetin kulli suunatina sahit olarak, kesret dairelerinde vahdaniyet-i Ilahiyenin dellali.

• Su mevcudat icinde bir ustabasi

• Su dunyada kemiyet ve keyfiyet cihetiyle en ziyade istifade edeni

• Allah'in rahmet hazinelerinin kusattigi seyleri tartmak, tanimak icin en ziyade mizan ve aletlere malik olani

• Kainatin en muhim mahluku

• Zeminin sultani

• Esma-yi Ilahiyeye ait garaibin fihristesi

• Suun ve Ilahi sifatlarin bir mikyasi

• Kainattaki alemlerin bir mizani

• Bu buyuk alemin bir listesi

• Su kainatin bir haritasi

• Su kitabi ekberin bir fezlekesi (Su en buyuk kitap olan kainatin ozu, kucuk bir misali)

• Kudretin gizli definelerini acacak bir anahtar kulcesi

• Mevcudata serpilen ve vakitlere takilan kemalatinin en guzel bir sureti

• Gayet manidar Rabbani bir mektup

• Muntazam bir kader kasidesi

• Buyuk kainat mescidinde secde eden bir kul

• Kainatin mevcudatiyla en ziyade alakadar olani

• Baki cemale bir ayna

• Sermedi kemale dellal ve muzhir

• Ebedi rahmete muhtac ve mutesekkir.

• Binler cesit elemler ile muteellim ve binler nevi lezzetler ile mutelezziz olacak bir canli makine.

• Kainat sahibinin en sevgili ve makbul bir kulu

• Gorulen ve gorulmeyen alemlerin bir hulasasi.

• Arz cesedine uflenmis bir ruh

• Esma-yi Husnanin nukusundaki naksi azam. Yani, Cenabi Hakk'in guzel isimlerinin nakislari icinde en buyuk nakis. Mesela, Mimar Sinan'in butun eserleri onu gosterir. Fakat Selimiye'de Sinan'in ustaligi cok daha harikadir. Onun gibi, butun varliklar Allah'i gostermekle beraber, O'nun san'atinin zirvesini gosteren varlik insandir.

• Alemin yaraticisinin muhatabi ve dostu.

• Rububiyetin kanunlarina ve icraat tellerine santral gibi bir mazhardir.

Insan hayati,

• Yazilmis bir kelime

• Kudret kalemiyle yazilmis hikmetli bir soz

• Butun aleme tecelli eden esmanin odak noktasi hukmunde bir camiiyetle, Zati Ehad u Samed'e ayna

• Esma-yi Ilahiyenin definelerini acan anahtarlarin mahzeni ve nakislarinin bir kucuk haritasi ve cilvelerinin bir fihristesi

• Kainatin buyuk hakikatlerine ince bir kiyas ve olcu

• Hayy u Kayyumun manidar ve kiymettar isimlerini bilen ve bildiren, anlayip anlatan yazilmis bir hikmet kelimesi

• Acz ve zaafiyla, fakr ve ihtiyaciyla hayati yaratanin kudret ve kuvvetine, gina ve rahmetine aynadir.

Insan hayatinin hakiki hukuku,

• Suur sahibi olan yaratiklara kendini okutturan Rabbani bir mektup

• Yaratani bildiren bir mutalagah

• Cenabi Hakkin kemalini teshir eden bir i'lannamedir.

Vazife ve mertebe noktasinda insan,

• Su hasmetli kainatin dikkatli bir seyircisi

• Su hikmetli mevcudatin belagatli bir lisan-i natiki (konusan bir dili)

• Su alem kitabinin anlayisli bir mutalaacisi

• Su tesbih eden mahlukatin hayretli bir naziri

• Su ibadet eden masnuatin hurmetli bir ustabasisi hukmundedir.

Insanin ne oldugunu ve ne vazife gormek icin yaratildigini gosteren ustteki veciz ifadelerden sonra, "insan, konusan bir hayvandir" seklindeki bir tarifin ne kadar ciliz kaldigi acikca hissedilmektedir.

Insana verilen butun maddi ve manevi cihazlar, aletler, latife ve duygular, ustteki zikredilen vazifeleri gormesi icin verilmistir. Hatta, ilk bakista onun aleyhine gibi gorunen nihayetsiz acz ve fakr,

• Insani makam-i ala-yi ubudiyete ucuran iki kanattir. Yani, insan nihayetsiz acz ve zaafiyla ibadetin en ust makamina ucabilmektedir.

Fakr, kenz-i ginadir. Yani, insan nihayetsiz muhtac olusuyla, nihayetsiz gina ve servet sahibi Allah'a iltica eder, Onun rahmetine mazhar olur. Zengin olanlar fakir olanlara verdikleri gibi, gercek zengin olan Allah, Ona el acip isteyenlere verir.

Insanin mahiyetinde yer alan nefis,

• Seytanin gecici bir talebesi

• Dalalet ehlinin ve maddeci felsefecilerin bir vekilidir. Bu haliyle nefis, hayat boyu bir mucadelenin vesilesidir.

Insan, gok-yer ve daglarin yuklenmekten kacindiklari ve aczlerini gosterdikleri bir emaneti sirtlamistir. Bu emanetin pek cok cihetlerinden birisi enedir. Ene,

• Gizli hazineler hukmunde olan Cenab-i Hakkin isimlerinin anahtari

• Manasi kendisinde olmayan ve baskasinin manasini gosteren vucud-u insaniyetin kalin ipinden suurlu bir tel,

• Mahiyet-i beseriyenin hullesinden ince bir ip

• Sahsiyet-i Ademiyetin kitabindan bir eliftir.

Insan, bu ene ile Allah'a muhatap olur. Kendisinde bulunan cuz'i ilim, irade, kudret, san'at gibi seyler ile Allah'in sonsuz ilim, irade, kudret, san'atinin farkina varir.

Insandaki azalar ve duygular,

Insandaki akil, kalp, goz ve dil gibi azalar,

• Ebedi hayatin esaslarini ve ahiret saadetinin levazimatini temin etmek icin verilen, guzel birer Rahmani hediyedir.

Bunlardan Akil,

• Insanin en kiymettar cihazi.

• Nurani bir cevher.

• Sahibini ebedi saadete hazirlayan Rabbani bir mursid.

• Ilahi, kudsi defineleri, hem kainatin binler hazinelerini acan pirlanta gibi bir anahtardir.

Kalp,

• Varliklarin Yaraticisina en nurlu ayna

• Kainatin hadsiz hakikatlerinin mazhari, medari, cekirdegi

• Insan makinesinin merkezi ve zemberegi.

• Binler alemin manevi haritasi

• Allah'a muteveccih bir telefon

• Manevi hayatin kaynagi ve makinesi

• Gayb alemlerine karsi pencere

• Imanin mahalli.

• Mazhar-i hissiyati vicdan, ma'kes-i efkari dimag olan bir latife-i Rabbaniyedir.

Yani, kalp Rabbani bir latifedir. Hissiyatinin goruldugu yer vicdan, fikirlerinin yansidigi yer dimagdir.

Ustte zikredilen ozellikleri mahiyetinde tasiyan kalp, imanin nuruyla nurlanir ve Allah'i zikirle seffafiyet kazanir.

Boyle seffafiyet kazanan selim ve nurani kalbler,

• Boyle kalpler, gercege yonelik ve ona ulasan ve gercegin kendisinde temessul ettigi kucucuk birer marifet arsi,

• Son derece kapasiteli birer Samedani ayine.

• Hakikat gunesine karsi acilan pencerelerdir. Gunes-misal olan gerceklere, bu seffaf pencerelerden bakilir.

Bediuzzamanin, mustakim ve munevver akillar, selim ve nurani kalplerle ilgili su tespiti son derece dikkat cekicidir:

Mustakim ve munevver akillar, selim ve nurani kalpler, (istikametli ve nurlu akillar, selametli ve nurani kalbler)

• Alem-i gayb ve alem-i sehadet ortasinda insani berzahlardir. Iki alemin birbiriyle temaslari ve muameleleri insana nispeten o noktalarda olmaktadir.

Yani, gerek mustakim ve munevver akillar, gerekse selim ve nurani kalpler, gorulen ve gorulmeyen alemlerin ortasinda, insana ait gecit noktalaridir. Insan, gayb ve sehadet alemleriyle temasini akil ve kalbi vasitasiyla yapar. Mesela, insan kalben Allah'a yalvarir. Kalp telefonuyla, dogrudan dogruya halini Cenab-i Hakka arzeder. Allah'tan kalbine ilham pariltilari gelir. Aklina hads simsegi cakar.

Insanin en degerli azalarindan olan goz,

• Ruhun penceresidir. (Ruh bu alemi o pencere ile seyreder)

• Su buyuk kainat kitabinin bir mutalaacisi,

• Su alemdeki Rabbani sanat mu'cizelerinin bir seyircisi,

• Su dunya bahcesindeki rahmet ciceklerinin mubarek arisi,

• Ilahi kutuphanenin mutefennin bir naziri,

• Kainat yuzundeki husun ve cemal gibi kiymettar cevher hazinelerinin bir anahtari,

• Kalbin sirlarina bir aynadir.

Azalarimizdan dil,

• Kelime agaci

• Ilahi rahmet hazinelerinin hunerli bir naziri

• Kudret mutfaklarinin sukreden bir mufettisi

• Rahmetin hususi hazinelerinin nezaretcisi

• Kalbe ve ruha ve dimaga tam bir tercuman ve santraldir.

Mana alemimizi meydana getiren temel unsurlardan biri vicdandir. Vicdan,

• Insanin fitrat-i zisuuru. (Insanin suur sahibi fitrati)

• Fizik ve metafizik alemlerin birlesme noktasi ve berzahi/ gecit yeri

• Iki alemden birbirine gelen seyyaratin multekasi (kavusma yeri)

• Akla bir penceredir.

Insanda yer alan hayal ve hafiza gibi latifeler, akil ve kalbin yardimcilaridir. Bunlardan hayal,

• Aklin bir hizmetkari ve tasvircisidir.

Hafiza ise,

• Dimagin cebi

• Alemin hafizasi olan levh-i mahfuzun kucuk bir numunesi

• Kalbin mercimek kadar bir sandukcasi

• Insanin dimagindaki pek buyuk ve pek kucuk kutuphanesi durumundadir.

Insan, et ve kemikten meydana gelen basit bir canli degildir. Cesedine goz, kulak, el, ayak gibi organlar takildigi gibi, ruhuna da sefkat, muhabbet, merak gibi latifeler takilmistir. Bu latifeler, hicbir zaman maddeye irca edilemez seylerdir.

Bu latifelerden sefkat,

• Insanin en latif ve sirin bir seciyesi

• Allahin merhametinin bir cilvesi

• Nurani bir iksir

• Allahin rahmetinin en latif, en guzel, en hos, en sirin bir cilvesidir.

Ilk anda sefkatle ayni zannedilen muhabbet,

• Insanin en lezzetli, tatli ve kiymetli hissi

• Su kainatin bir varlik sebebi

• Su kainatin rabitasi (bagi)

• Su kainatin nuru ve hayatidir.

Ince duygularimizdan merak ise,

• Ilmin hocasidir. Yani, eger insana merak verilmeseydi, ilim diye birsey olmayacakti. Insanlar hicbir seyi merak etmeyecekler, arastirmayacaklardi.

Iste, insanin mahiyeti boyle kiymettar cihazlardan mutesekkildir. Bu mahiyetiyle insan, yeryuzundeki butun elektronik esyanin tamamindan daha hassas bir yapiya sahiptir. Gozu harika bir kamera, kulagi bir anten, hafizasi bir arsiv, beyni en kompleks bir santral... gibidir.

Insanla ilgili bastan buraya kadar olan kisim, bir butun olarak mutalaa edilirse, insanin "ahsen-i takvim"de yaratilmasi sirri ortaya cikar. "Nefsini bilen Rabbini bilir" manasi anlasilir. Insanin kucuk bir kainat oldugu bilinir. Insanlar arasindaki dereceler tezahur eder. Evet, bazi insan vardir ki bir damlada bogulur. Bazilari da kainati asar, alemleri akil ve kalbinde misafir eder.