27 Kasım 2008 Perşembe

nazım ve nesir bilgisi

NESİR ( DÜZ YAZI ) : Yazı dilinin kurallara uygun olarak cümle ve paragraflardan oluşan anlatım biçimine “nesir” denir.

NAZIM ( ŞİİR ) : Duygu , düşünce ve hayallerin dizelerden oluşan ölçülü ve uyaklı anlatım şekline “nazım” denir.
Ölçülü ve uyaklı olarak yazılmış kısa nazımlara “manzume” ; uzun eserlere de “manzum eser” denir.

NAZIMIN ŞEKİL BİLGİSİ :

Dize : (mısra ) Şiirin her bir satırına verilen isimdir.

Beyit : Anlam bütünlüğü olan aynı ölçüyle söylenmiş iki dizelik birime beyit denir.

Ey seng-i dil etmez mi senin kalbine tesir
Haraları (mermer , taş) hakister ( kül ) eden ateş-i ahım Nahifi

Dağı tanıyan , nasıl tanımaz uçurumu ?
Madem ki yükseliş var , iniş olmaz olur mu ? N.F.Kısakürek

Kıt’a-Bent : İki dizeden fazla dizenin biraraya geldiği birime “kıt’a” ya da “bent” denir.

Dörtlük : Dört dizeden oluşan nazım birimine “dörtlük” denir.

Tema : Eser ile okuyucuya verilmek istenen mesaja “tema” denir. Şiirde okuyucuya mesajdan çok hayaller ve duygular yansıtılır. Şiirde yoğun olarak işlenen duygular ve hayaller şiirin temasını oluşturur. Aşk , ölüm , ayrılık acısı , vatan sevgisi v.b.

ÖLÇÜ ( VEZİN ) : Edebiyatımızda iki ölçü kullanılmıştır.

1) Aruz Vezni : Mısralardaki hecelerin uzunluğuna kısalığına dayanır. Aruz vezninde sesli harfle biten hecelere açık kabul edilir (.) işaretiyle gösterilir. Sessiz harfle biten heceler ve uzun okunan seslilerden oluşan heceler kapalı kabul edilir ( - ) işaretiyle gösterilir. Ayrıca mısra sonlarındaki heceler de sessiz harfle bitmeseler de kapalı hece kabul edilir.

2) Hece Ölçüsü : Milli veznimizdir dizelerdeki hece sayılarının eşit olması kuralına dayanan ölçüdür. Yedili , sekizli , on birli hece ölçüsü gibi çeşitleri vardır. Dizenin kendi içinde anlamlı bölümlere ayrılmasına “ durak ” denir. Durak sözcüğü bölmez.

4+3=7 , 4+4=8 , 4+4+3=11 ve 6+5=11 , 7+7=14 ‘lü en yaygın kullanılanlarıdır.

UYAK ( KAFİYE ): Mısra sonlarındaki ses benzerliğine denir.

Bir gün dedim ki istemem artık ne yer ne yar!
Çıktım sürekli gurbete , gezdim diyar diyar. Y. K. Beyatlı (Açık Deniz )

Her sabah başka bahar olsa da ben uslandım.
Uğramam bahçelerin semtine gülden yandım. Y.K.Beyatlı


REDİF: Mısra sonlarındaki yazılışları , anlamları ve görevleri aynı olan eklerin , kelimelerin tekrarına “ redif ” denir.

Bir zamanlar biz de millet , hem nasıl milletmişiz ;
Gelmişiz dünyaya ; milliyet nedir öğretmişiz. “mişiz” rediftir.
M.A. ERSOY

Cihanda aşık-ı mehcur sanma rahat olur
Neler çeker bu gönlüm söylesem şikayet olur “olur” rediftir.
Şeyhülislam YAHYA

Ah kim bir aşık-ı şuride hal oldum yine
Gönlümü elden yitürdüm paymal oldum yine “oldum yine ”
İshak ÇELEBİ

Çeşm-i insaf gibi kamile mizan olmaz
Kişi noksanını bilmek gibi irfan olmaz “olmaz”
Bursalı TALİB

KAFİYE ÇEŞİTLERİ : 1) Yarım Kafiye
2) Tam Kafiye
3) Zengin Kafiye
4) Cinaslı Kafiye
5) Tunç Kafiye

1) YARIM KAFİYE : Tek ses benzerliğine dayanan kafiyeye denir. Yarım kafiye Halk edebiyatında sık kullanılır.Genellikle bir sessiz harfin benzerliğine bağlıdır.

Kim okurdu kim yazardı İster ağlat ister güldür
Bu düğümü kim çözerdi “z” sesi Gerek yaşat gerek öldür “l” sesi
Koyun kurt ile gezerdi Aşık Yunus sana kuldur
Fikir başka başk olmasa Lütfun da hoş kahrın da hoş

Arz-ı hal etmeye cana seni tenha bulamam İstanbul bildiğin gibi
Seni tenha bulıcak kendimi asla bulamam “Boğaz” maviliğine mavi
Fuzuli N.Özdemir

2) TAM KAFİYE : İki sesin benzerliğine dayanan kafiyedir. Genellikle bir sesli ile bir sessiz harfin benzerliğine bağlıdır.

Yıldızlar kayar yüceden Gün olur sürüyüp beni derbeder ,
Renkler sıyrılır geceden Bu ses rüzgarlara karışır gider.
Yüreğim sızlar inceden Gün olur peşimden yürür beraber.
Ben hep seni düşünürüm Ansızın haykırır bana :-Nerdesin ?
A.Karakoç A.Kutsi Tecer

Dene altunu mihenk taşında Göz gördü , gönül sevdi seni , ey yüzü mahım
Dahi insanı bir iş başında Kurbanın olam var mı benim bunda günahım
Şinasi Nahifi



Sanman taleb-i devlet ü cah etmeğe geldik Her şey akar,su,tarih,yıldız,insan ve fikir
Biz aleme bir yar için ah etmeğe geldik Oluklar çift birinden nur akar, birinden kir
Yenişehirli Avni N.F.Kısakürek

3) ZENGİN KAFİYE : Üç veya daha çok sesin benzerliğine bağlı olan kafiye çeşitidir.

Odasına vardım , elleri hamur Cehennem olsa gelen , göğsümüzde söndürürüz
Uykudan uyanmış , gözleri mahmur. Bu yol ki Hak yoludur , dönme bilmeyiz yürürüz.
M.A.Ersoy

Yol onun , varlık onun , gerisi hep angarya; Gördüm , seni sevdim , güzelim gonce-i tersin
Yüz üstü çok süründün , ayağa kalk Sakarya! Sevmek mi güzel,yoksa sevilmek mi ne dersin
N.F.Kısakürek Hüseyin Siret

Bir gelir aleme bir böyle külüstür sanırım Artarak gönlümün aydınlığı her saniyede,
Halıkın bir daha halk etmesi güçtür sanırım Bir mehabetli sabah oldu Süleymaniye’de
Y.K.Beyatlı Y.K.B.

Bir ateşim yanarım külüm yok , dumanım yok “man”uyak “ım yok” redif
Sen yoksan mekanım belli değil , zamanım yok
Fırtınalar içinde beni yalnız bırakma
Benim senden başka sığınacak limanım yok.
Ü.Y.Oğuzcan



4) TUNÇ KAFİYE : Kafiyeyi oluşturan kelimelerden birinin diğerinin içinde aynen tekrarı ile oluşan kafiyeye denir.

Ne olur bir gün beni kapında olsun dinle Ne var ki , pazarlığa girişecek ecelle
Öldür bendeki beni sonra dirilt kendinle Sermayem tek kelime Allah azze ve celle
Y.B.Bakiler N.F.Kısakürek

Akışta demetlenmiş, büyük, küçük, kainat İlk sevgiye benziyen ilk acı , ilk ayrılık!
Şu çıkan buluta bak , bu inen suya inat Yüreğimin yaktığı ateşle hava ılık!
N.F.K Faruk N.Çamlıbel

Ne hayaller kurarız uzun uzun! Tarifine gitmemektir evla
Üzüntüleri atarız bir yana Tarife gelir mi hiç Mevla
Gizli bir sırrı kalmaz ruhumuzun M. Naci
Bütün şiirlerimi okurum sana
Ü.Y. Oğuzcan

5) CİNASLI KAFİYE : Yazılışları ve okunuşları aynı olduğu halde anlamları , görevleri farklı olan kelimelerin tekrarıyla oluşan kafiyeye denir.

Niçin kondun a bülbül Bulutta şaha kalkmış Fatih’ten kalma kır at
Kapımdaki asmaya Pırlantadan kubbeler belki bir milyar kırat
Ben yarimden vaz geçmem N.F.Kısakürek
Götürseler asmaya

KAFİYE ŞEMASI ( UYAK ÖRGÜSÜ ):

a) Düz Uyak : a______ a_____
a______ a_____
a_____
b_____

b) Çapraz Uyak : a______
b______
a______
b______

c) Sarma Uyak : a______
b______
b______
a______

Hiç yorum yok:

reklam izle kazan

SPONSOR REKLAMLAR