1. Aşağıdaki cümlelerin yanına bilgiler doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız.( 10 p. )
a) ( ) Öykücülüğü kendine meslek edinen ilk yazarımız Ömer Seyfettin’dir.
b) ( ) *Romanları etkilendikleri akıma göre (üslup bakımından) "romantik roman, "gerçekçi roman", "doğalcı roman", "estetik roman", "izlenimci roman", "dışavurumcu roman", "yeni roman" şeklinde sınıflandırabiliriz.
c) ( ) Bir romanda anlatıcının bakış açısı olay örgüsü içinde değerlendirilir.
ç) ( ) Romanlarda olay örgüsünden oluşan parçalar olay halkasını oluşturur.
d) ( ) Edebiyatımızda realizmin etkisinde ve teknik yönden ilk başarılı roman örnekleri Cumhuriyet Döneminde verilmiştir
e) ( ) Tanzimat dönemi romanlarında konular genellikle ülke sorunları ve yerli hayattan seçilirken Millî Edebiyat döneminde alafrangalık, cariye ve esirlik gibi konulara ağırlık verilmiştir.
f) ( ) Tanzimat Dönemi romanlarında olay örgüsünde rastlantılara sıkça yer verilir, romantizmin etkisiyle kişiler genellikle tek yönlüdür; Servetifünun ve Millî Edebiyat Döneminde ise olayların akışında rastlantılara pek yer verilmeyip gözleme önem verilmiştir
g) ( ) Tanzimat ve Servetifünun dönemi roman ve hikâyelerinde genellikle uzun tasvirler, süslü bir dil kullanılırken Millî Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi roman ve hikâyelerinde daha sade bir dil kullanılmıştır.
h) ( ) Olaya dayalı metinlerde, olay örgüsü ve temanın oluşması için sadece “mekân” yeterlidir.
ı) ( ) Roman ile öykü arasındaki en önemli fark, romanda kişi, zaman ve mekâna bağlı olarak olay örgüsünde ayrıntıya inilmesidir.
2. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun biçimde doldurunuz. (10 p.)
Öykü, bir tür olarak karakteristik özelliklerini ancak 19. yüzyılda romantizm ve realizm akımlarının yaygınlaşmasıyla kazanmıştır. Dünya edebiyatında bu tür başlıca iki kolda ilerlemiştir. .................... veya …………….. de denilen hikaye çeşidinin kurucusu Fransız yazar Alphonse Daudet (Alfons Dode) ve ……………………………………….’ tır. ......................... hikâyesinin temsilcisi ise Rus yazar ................................. ‘dur. Bizde, destanlar, halk hikâyeleri ve masallarla eski bir temeli olan bu tür, XIV ve XV. yüzyılda “Dede Korkut Hikâyeleri” ile çağdaş hikâye tekniğine yaklaşmıştır. Millî kültürümüzün önemli parçalarından "Dede Korkut Hikâyeleri", "destanlar" ve "halk masalları" nı saymazsak, Avrupaî tarzda ilk hikâyeler, ..................................döneminde görülür. Basılan ilk hikâye kitabı, Emin Nihat'ın "Müsameretname"sidir. Bu kitapta toplanan hikâyelerin kuruluşu, işlenişi "Binbir Gece Masalları" na benzer. XIX. yüzyılda Tanzimat’la gelen yeniliklerle birlikte Batılı anlamda ilk örneğini ....................................... “Letaif-i Rivayet ( söylene gelen güzel şeyler ) adlı eserini yazarak vermiş; “Kısadan Hise” ile bu türü geliştirmiş, ..........................................., ise “Küçük Şeyler” adlı eseriyle modern hikâyeyi oluşturmuştur. Bağımsız bir tür olma özelliğini ise Milli Edebiyat döneminde .........................................’le kazanmıştır. Bizim edebiyatımızda Ömer Seyfettin ............................ hikâyesinin, Sait Faik Abasıyanık ve Memduh Şevket Esendal ise ............................ hikâyesinin en önemli temsilcileri olarak edebiyat tarihimizdeki yerini almıştır.
4. Aşağıdaki parçada boş bırakılan yeri uygun biçimde doldurunuz. ( 3 p.)
Romancı hikâyesini kime anlattıracak, olayları kimin gözünden gösterecektir? Hikâyeyi anlatan ne gibi bilgi kaynaklarından yararlanacaktır? Kişiler ve olaylar hakkında her şeyi bildiğini varsayıp her türlü bilgiyi gerektiği yerde ve oranda kullanacak mı yoksa kendini belli bilgi alanlarıyla sınırlı sayarak yalnızca onlara mı bağlı kalacak? Olaylara uzaktan mı yakından mı bakacak? İşte bu sorulara vereceği değişik karşılıklar romancıya konusunu işlemekte değişik olanaklar sağlayacak olan ………………..nı belirleyecektir.
3. Tabloda romanlarla ilgili istenen bilgileri kutucuklara yazınız. (10 p)
ROMANIN ADI YAZARI ÖNEMİ
Araba Sevdası
İntibah
Cezmi
Zehra
Eylül
Mai ve Siyah
Telemak
Karabibik
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
Don Kişot
5. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun biçimde doldurunuz. (10 p.)
a) Romanlarında eğitimli ve güçlü bir karaktere sahip kadın kahramanlara yer veren ilk yazarımız ……………………………………….dır.
b) Bir romanda, romanın yazıldığı dönemin siyasi, sosyal, dinî, edebî yansımalarını kısaca dönemin ……………… ait izleri bulmak mümkündür.
c) Romanları “tarihî, sosyal, psikolojik (tahlil) roman veya aşk, macera romanı diye çeşitlere ayırmada romanın ………………… dikkate alınır.
ç) Tanzimat ve Servetifünun Dönemi roman ve hikayelerinde olayların geçtiği yer genellikle ………………..dur. Millî Edebiyat Döneminde ise mekan olarak ……………………..’ya bir yöneliş söz konusudur.
d) Edebiyatımızda ilk realist roman örnekleri ……………………………. Döneminde kaleme alınmıştır.
6. Geçen gün bir arkadaşımı gördüm. Uzun zamandır görüşmüyorduk. Aynı üniversiteden mezun olmuştuk. İş bulabildi mi merak ediyorum. Sordum, şöyle cevapladı:
Bir arkadaşımla kontak kurdum. Onun tavsiye ettiği büroya gittim. Cv verdim. Ertesi gün start aldım. İşim, bazı dokümanları çek etmekti. İşe yaramayanları elimine ediyordum. Gerekli belgeleri okeyliyor ve deşifre ediyordum. Maksimum güçle çalışıyordum. Of günümde bile büroda kalıyordum. Bunlar bana avantaj kazandırdı. Patron benden memnun onduğunu bana direkt söylemedi; ama patronun partneriyle arkadaşız. Chatleşirken o söyledi. Kendisi dizaynırdır. Klişe işler yapmaz. Antre parantez her konuda relaks davranır. Bu moralle daha iyi işlere kanalize oldum. Hayata daha realist yaklaştım. Reel duyguların kamufle edildiği, dejenere olmuş bu iş hayatında en azından top ona girebilirdim.
Yukarıdaki parçayı anlatım özelliklerine göre inceleyiniz. (5 p)
Açıklık
Yalınlık
Duruluk
Akıcılık
7. Aşağıdaki cümlelerde dilin hangi işlevde kullanıldığını yazınız. (5 p)
Gözlerin gözlerime değince /felâketim olurdu ağlardım
Beni sevmiyordun bilirdim /bir sevdiğin vardı duyardım
Tahtadaki yazıyı herkes okuyabiliyor mu acaba?
Niteleme sıfatı, çekim eki alıp ismin yerine geçtiğinde adlaşır. Buna “adlaşmış sıfat” denir.
Angut; ördekgillerden, tüyleri kiremit renginde, evcilleştirilebilen bir yaban kuşudur.
Ne yaptın be kardeşim, bu gol de kaçar mı be!
www.edebiyatogretmeni.net
8. Aşağıdaki tabloda verilen romanlarla ilgili istenen bilgileri kutucuklara yazınız. (20 p.)
ROMANIN ADI YAZARI ETKİLENDİĞİ AKIMA GÖRE TÜRÜ TEMASINA
GÖRE TÜRÜ KONUSU
KİRALIK KONAK
FATİH-HARBİYE
YEŞİL GECE
İNTİBAH
KÜÇÜK AĞA
9. Aşağıdaki cümlelerde bulunan anlatım bozukluklarının sebebini ve cümlelerin doğru şeklini yazınız.(10 p.)
Nedeni
Mahkeme, uzun süredir kamuoyunun merakla beklediği duruşmaya yarın kaldığı yerden devam edilecek.
Doğru şekli:
Türkçedeki ilk antoloji ise Ömer bin Mezid’in yaklaşık elli şiiri kapsayan Mecmu’atü’n-Nezâir adlı eserdir.
Doğru şekli:
Bir paranın sahte mi değil mi olduğunu nasıl anlarsınız?
Doğru şekli:
Sınava başlamadan önce ve sonra salon görevlisinin söylediklerini dikkatlice dinlemenizi tavsiye ederim.
Doğru şekli:
En küçük kardeşimin doktorluğu seçmesinde ne annemin ne de babamın bir yönlendirmesi olmadı.
Doğru şekli:
KERAMET
Yangın yarım saatten beri devam ediyordu. Fakat mahallenin ahalisi iki ev sonra söneceğine inanıyorlardı. Çünkü bir değerli kişinin türbesi vardı. Mümkün değil, o tutuşmazdı! Şiddetli bir kıble rüzgârı esiyor, alevleri, kıvılcımları saçan tahta parçalarını, türbenin üzerine, altındaki evlerin çatılarına fırlatıyordu. İtfaiye bölüğü, tulumbalar son gayretlerini sarf ediyorlardı. Polisler etrafı ablukaya almışlar, kaçırılan eşyanın yağmasına meydan vermiyorlardı. Çiroz Ahmet etrafına bir göz gezdirdi. Bu kaşarlanmış bir külhanbeyi idi. Onca yangın demek vurgun demekti. Ama mahalle çok fakirdi. Biliyordu ki, şu yanan zavallı kulübeciklerin içinde yatak yorgandan başka bir şey yoktu. Hâlbuki vurgunda âdet “yükte hafif, pahada ağır şeyler”i bulmaktı. Allah belasını versin! Faydasız yangın! diye başını salladı. Ahali türbenin önüne toplanmıştı.
-Buraya gelince söner! diyorlardı.
Çiroz Ahmet, yeşil boyalı türbenin penceresine sokuldu. Kör bir kandilin hafifçe aydınlattığı sandukaya baktı. Başı ucunda iki büyük şamdan duruyordu. Sandukanın iki tarafında iki seccade yayılı idi. Açık rahlelerde büyük Kuranı Kerimler yan gelmiş yatıyorlardı. Çiroz Ahmet kelepir karşısında parlayan bir Yahudi gözüyle bunlara baktı. Askerî bir hesap yaptı. İçinden “şamdanlar onar liradan yirmi... seccadeler on beşerden otuz... kitaplardan mutlaka yazmadır. Yirmi de onlara de! etti yetmiş...” dedi. Yeşil boyalı kapıya gitti. Çiroz, kemikli omuzlarıyla kapının kuvvetini yokladı. Sonra kilidine baktı, yavaş yavaş dayanmaya başladı.
Halk yangınla meşguldü. Çiroz Ahmet son derece kuvvetli idi; hani o yalnız külhanbeylerine mahsus, bahusus, idmansız, sporsuz, gizli, harikulade kuvvet... Dayandıkça kapı çatırdamaya başladı. Nihayet küt etti açıldı. Çirozun içeriye girince ilk işi kör kandili üflemek oldu. Fakat alacağı şeyler her ne kadar pahada ağır ise de yükte öyle pek hafif değildi. Zihni hemen bir vurgun planı tertibine başladı. Plan zihninde teşekkül ettikçe, Çiroz “neticeyi” beklemiyor, ayrıntısını uyguluyordu. Şamdanların mumlarını yere attı. Rahlelerdeki kitapları alıp belinden çıkardığı Trablus kuşağına sardı. Sonra biraz durdu. Burnunu kaşıdı. Yavaşçacık seccadeleri topladı; bunları beygirin üzerine çul vurur gibi, sandukanın üzerine örttü. Şimdi kapıdan çıkmak lazım geliyordu. Ama dışarısı dolu idi. Sandukaya dayandı. Biraz düşündü. Kavuk da bırakılacak bir şey değildi. Üzerinde sırmalı bir çevre vardı. Sanduka birden bire kaydı. Çiroz Ahmet düşmemek için toplandı. Acaba evliya diriliyor muydu? Durdu, baktı, gülümsedi. “Vay canına, yere mıhlı değilmiş be!” dedi. Eğildi, altına bakmak için sandukayı kaldırdı. Bu gayet hafifti. İnce tahtadan yapılmış, üstüne yeşil çuha kaplanmıştı. Zihnindeki çıkış planı tamamlandı. Kitaplarla şamdanları kucakladı, sandukanın altına girdi. Yavaş yavaş yürüdü. Durdu. Sandukanın altından elini çıkarıp yavaşça kapıyı açtı. Sol taraf caddeye çıkıyordu. Yakalanmak şansı vardı. Sağ taraftaki sokak tenha idi. Viranelikler çoktu, ama yangın o tarafta idi. Herkes o tarafta birikmişti.
Çiroz Ahmet, sandukanın altında uzun müddet düşünmedi. Paldır küldür kapıdan çıktı. Gürültüye başını çeviren halk şaşırdı. Herkes olduğu yerde kaldı. İşte evliya kalkmış yürüyordu. Tulumbalar durdu, şiddetle esen rüzgâr birden bire durdu. İtfaiye askerleri korkularından ellerindeki baltaları, kancaları, hortumları düşürdüler. Sanduka yangına doğru yürüyordu. İki tarafa açılıp yol veren ahali korkudan titriyordu. Sanduka, korkunç manevi bir heybetle sallana sallana aralarından geçti, karanlıkta kayboldu.
Türbeden evvelki iki ev de ateşten kurtulmuştu. Yanmayıp evliyasız kalan türbe, yine mahalledeki kutsiyetini korudu. Yalnız, okuyanlar eskisi gibi yüzlerini boş binaya çevirmiyorlar, kıbleye bakıyorlar, “İki gözüm, yangın gecesi bu tarafa gitti.” diyorlardı.
10. a) Metni yapı unsurlarına göre inceleyiniz. (5 p.)
b) Yukarıdaki metinin hangi hikâye türünün özelliklerini taşıdığını kısaca açıklayınız. (5 p)
ç) Yukarıdaki metin hangi anlatıcının bakış açısıyla yazılmıştır. Bir cümleyle açıklayınız. (2 p.)
d) Metinde koyu bir şekilde gösterilen sözcüklerin türlerini yazınız. (10 p.)
yarım beri inanıyorlardı değil o saçan yapmasına demekti halbuki gelince
Başarılar… Taylan TATLI
CEVAP ANAHTARI
1. a) ( D ) b) ( D ) c) ( Y ) ç) (Y ) d) ( Y ) e) ( Y ) f) ( D ) g) ( D ) h ( Y ) ı) ( D )
2. Öykü, bir tür olarak karakteristik özelliklerini ancak 19. yüzyılda romantizm ve realizm akımlarının yaygınlaşmasıyla kazanmıştır. Dünya edebiyatında bu tür başlıca iki kolda ilerlemiştir. OLAY veya KLASİK de denilen hikaye çeşidinin kurucusu Fransız yazar Alphonse Daudet (Alfons Dode) ve GUY DE MAUPASSANT’ tır. DURUM hikâyesinin temsilcisi ise Rus yazar ANTON ÇEHOV‘dur. Bizde, destanlar, halk hikâyeleri ve masallarla eski bir temeli olan bu tür, XIV ve XV. yüzyılda “Dede Korkut Hikâyeleri” ile çağdaş hikâye tekniğine yaklaşmıştır. Millî kültürümüzün önemli parçalarından "Dede Korkut Hikâyeleri", "destanlar" ve "halk masalları" nı saymazsak, Avrupaî tarzda ilk hikâyeler, TANZİMAT döneminde görülür. Basılan ilk hikâye kitabı, Emin Nihat'ın "Müsameretname"sidir. Bu kitapta toplanan hikâyelerin kuruluşu, işlenişi "Binbir Gece Masalları" na benzer. XIX. yüzyılda Tanzimat’la gelen yeniliklerle birlikte Batılı anlamda ilk örneğini AHMET MİTHAT EFENDİ “Letaif-i Rivayet ( söylene gelen güzel şeyler ) adlı eserini yazarak vermiş; “Kısadan Hise” ile bu türü geliştirmiş, SAMİPAŞAZADE SEZAİ ise “Küçük Şeyler” adlı eseriyle modern hikâyeyi oluşturmuştur. Bağımsız bir tür olma özelliğini ise Milli Edebiyat döneminde ÖMER SEYFETTİN’le kazanmıştır. Bizim edebiyatımızda Ömer Seyfettin OLAY hikâyesinin, Sait Faik Abasıyanık ve Memduh Şevket Esendal ise DURUM hikâyesinin en önemli temsilcileri olarak edebiyat tarihimizdeki yerini almıştır.
3. Tabloda romanlarla ilgili istenen bilgileri kutucuklara yazınız. (10 p)
ROMANIN ADI YAZARI ÖNEMİ
Araba Sevdası R.M.Ekrem İlk realist roman
İntibah Namık Kemal İlk edebi roman
Cezmi Namık Kemal İlk tarihi roman
Zehra Nabizade Nazım İlk tezli roman (ya da psikolojik roman denemesi)
Eylül Mehmet Rauf İlk psikolojik roman
Mai ve Siyah H. Ziya Uşaklıgil İlk modern roman (Türk edebiyatında )
Telemak Yusuf Kamil Paşa İlk çeviri roman
Karabibik Nabizade Nazım İlk köy romanı
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat Şemsettin Sami İlk yerli roman
Don Kişot Cervantes İlk modern roman (Dünya edebiyatında)
4. bakış açısı
5.
a) Halide Edip
b) Zihniyetine
c) teması
ç) İstanbul / Anadolu’ya
d) Tanzimat
6. Yukarıdaki parçayı anlatım özelliklerine göre inceleyiniz. (5 p)
Açıklık Anlamı bilinmeyen (kullanılışı yaygın olmayan) sözcüklere çokça yer verilmesi, parçanın anlaşılmasını güçleştirmektedir Bu da açıklık ilkesine ters düşmektedir.
Yalınlık Batı kökenli sözcüklerle cümle süslenmeye çalışılmış, bu da anlatımın yalınlığına gölge düşürmektedir.
Duruluk Cümlede yabancı sözcükler olsa da bunlar aynı anlama gelen sözcükler değildir. Gereksiz sözcük bulunmadığından duru bir anlatıma sahip olduğunu söylemek mümkündür.
Akıcılık Anlamı binmeyen, söylenişi güç sözcük ve terimlere yer verilmesi, okumayı zorlaştırmaktadır. Bu da anlatımın akıcılığı bozmaktadır.
7. Aşağıdaki cümlelerde dilin hangi işlevde kullanıldığını yazınız. (5 p)
Gözlerin gözlerime değince /felâketim olurdu ağlardım
Beni sevmiyordun bilirdim /bir sevdiğin vardı duyardım Şiirsel (sanatsal) işlev
Tahtadaki yazıyı herkes okuyabiliyor mu acaba? Kanalı kontrol işlevi
Niteleme sıfatı, çekim eki alıp ismin yerine geçtiğinde adlaşır. Buna “adlaşmış sıfat” denir. Dil ötesi işlev
Angut; ördekgillerden, tüyleri kiremit renginde, evcilleştirilebilen bir yaban kuşudur. Göndergesel işlev
Ne yaptın be kardeşim, bu gol de kaçar mı be! Heyecanı dile getirme işlevi
8. Aşağıdaki tabloda verilen romanlarla ilgili istenen bilgileri kutucuklara yazınız. (20 p.)
ROMANIN ADI YAZARI ETKİLENDİĞİ AKIMA GÖRE TÜRÜ TEMASINA
GÖRE TÜRÜ KONUSU
KİRALIK KONAK Yakup Kadri Realist roman Sosyal roman Tanzimat’tan Cumhuriyete üç neslin çatışması
FATİH-HARBİYE Peyami Safa Realist roman Sosyal roman Doğu – Batı (alafrnaga-alaturka) çatışması
YEŞİL GECE R. Nuri Güntekin Realist roman Sosyal roman Memleketin kurtuluşunun yeni mekteplerle olabileceğine inanan Şahin Bey’in İstanbul’dan taşraya gitmesi ve mücadelesi
İNTİBAH Namık Kemal Romantik roman Aşk romanı Ali Bey ile geçmişi, kötü kadın Mahpeyker’in aşkı, Ali Bey’in çıkmaza girmesi, Dilaşup’la evlendirilişi ve Mahpeyker’in entrikaları.
KÜÇÜK AĞA Tarık Buğra Realist roman Tarihi roman İyi bir medrese eğitimi görmüş köklü bir karaktere sahip Mehmet Raşit Efendi’nin (İstanbullu Hoca), Kurtuluş Savaşı’nı yavaş yavaş benimsemesi, Kuva-yı Milliye hareketini başlatması
9. Aşağıdaki cümlelerde bulunan anlatım bozukluklarının sebebini ve cümlelerin doğru şeklini yazınız.(10 p.)
Nedeni
Doğru şekli: ………………. devam edecek. Çatı uyumsuzluğu
Doğru şekli: Türkçedeki ilk antoloji ise Ömer bin Mezid’in ………… adlı eseridir. Tamlama yanlışlığı
Doğru şekli: Bir paranın sahte olup olmadığını nasıl anlarsınız? Fiilimsinin doğru kullanılmayışı
Doğru şekli Sınava başlamadan önce ve sınav bittikten sonra … …………. tavsiye ederim. Zarf-fiil grubunun eksik kullanılması
Doğru şekli: En küçük ………. ne annemin ne de babamın bir yönlendirmesi oldu. Özne-yüklem uyumsuzluğu
10.
OLAY ÖRGÜSÜ Çiroz Ahmet’in yanan türbeden mal kaçırmasıdır.
KİŞİLER Olayı peşinden sürükleyen tek kişi vardır: Çiroz Ahmet. Yangını seyreden mahalleli de yardımcı kişilerdir.
ZAMAN Gece.
MEKAN İstanbul’da bir türbede.
b) Maupassant tarzı hikayenin (olay hikayesi, klasik hikaye) özelliklerini taşır. Çünkü akan zaman diliminde zaman, mekan ve kişilere bağlı olarak bir olay anlatılmaktadır. Bu olay, durağan değil, dinamiktir, kişiler hareket halindedir.
ç) Gözlemci bakış açısıyla (müşahadeci /3. şahıs/ O) yazılmıştır. Anlatıcı olayları kamera sessizliğiyle izlemektedir.
d) Metinde koyu bir şekilde gösterilen sözcüklerin türlerini yazınız. (10 p.)
yarım beri inanıyorlardı değil o saçan yağmasına demekti halbuki gelince
Sıfat Edat Fiil Edat Zamir Sıfat İsim İsim Bağlaç zarf
Taylan TATLI
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder