XVI. YÜZYIL EDEBİYATI
Bu yüzyıl Osmanlı Devletinin her alanda güçlü olduğu dönemdir Özellikle bilim, kültür, sanat ve edebiyat alanında önemli gelişmeler olmuş padişahların kendileri de edebiyatla uğraştıkları için ( Y. Sultan Selim, Kanuni ) edebiyatçıları koruyup sanatlarını rahatlıkla icra edebilecekleri ortamı sağlamışlardır.
Bu yüzyıl Divan şiirinin İran şiirinin etkisinden kurtulup kendi geleneğini oluşturduğu bir
yüzyıldır. Şiirleriyle dünya edebiyatının klasikleri arasına giren Fuzûli, Kanunu Sultan Süleyman’dan iltifatlar gören Bâki bu yüzyılda yetişmiştir. Hatta Bâki
Cihanı-câm-ı nazmım şi’i Bâki gibi devr eyler
Bu bezmin şimdi biz de Câmi- i devranıyız câna
( Câm’ın sarhoş edici kadehe benzeyen şiiri ölümsüz gibi dünyayı dolaşır; şimdi biz de bu devrin Câmi’siyiz ) diyerek kendisinin İran şairleriyle aynı dereceye geldiğini söyler.
Bu yüzyılda şairler aruz ölçüsünü daha da ustalıkla kullanmaya başladılar. Dile Arapça, Farça sözcükler çokça girdi, Türkçe sözcükler azalmaya başladı Bu durum Tatavlalı Mahremi, ve Edirneli Nazmi gibi bazı şairleri rahatsız etmiş Bu şairler XV. Yüzyılda Aydınlı Visali’nin başlatmış olduğu “Türki-i Basit” sürdürerek Türkçe yazmak gerektiğini savunmuşlardır. Ancak bu şairlerin Fuzûli ve Bâki kadar güçlü olmayışları Türkçe kelimelerin aruza fazla uymaması bu akımın başarılı olmasını engellemiştir. Tatavlalı Mahremi’den bir örnek
“Gördüm seğirdir ol ala gözlü geyik gibi
Düştüm saçı tuzağına bön üveyik gibi
İslam öncesi ozan, baksı geleneğinin bir devamı sayılan Aşık Tarzı Türk edebiyatı da bu yüzyılda gelişmeye başlamış Âşık adı verilen şairlerin saz eşliğinde söyleyip anlattıkları şiir ve halk hikâyeleriyle yüzyılın örneklerini vermişlerdir. Pir Sultan Abdal, Köroğlu Âşık Garip bunlardan başlıcalarıdır.
Bu yüzyılda nesir alanında da dikkate değer çalışmalar yapılmıştır. Tezkire türünde : Seyhi Bey, Latifi , Âşık Çelebi; Tarih türünde : Hoca Sadettin, Lütfi Paşa, İbni Cemal ve Selankli Mustafa Paşa; coğrafya türünde :Seydi Ali Reis, Piri Reis; anı türünde: Babür Şah öneml eserler vermişlerdir
TÜRKİ- İ BASİT: XV. Yüzyılda Aydınlı Visali’nin Başlattığı akım olup dilde Türkçe sözcüklere daha çok yer vermeyi Arapça, Farça tamlamalar yerine Türkçe deyimler kullanmayı atasözleri ve halk deyişlerine yer vererek divan edebiyatının dilini her kesimin anlayacağı dil haline getirmeyi amaçlamıştır
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder